ΕΤΣΙ ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
(22ΜΑΡΤΙΟΥ 1821)


Για τις ανάγκες της ιστοσελίδας μας ,με τον επικείμενο εορτασμό της 25ης Μαρτίου αλλά και με αφορμή την συμπλήρωση διακοσίων ετών[1] ( 1806-2006) από το διωγμό και την εξόντωση των κλεφτών από την Πελλοπόνησο, επιλέξαμε ως θέμα έρευνας, τα γεγονότα που συνέβησαν στην Κοινότητα Σκάλα του Νομού Μεσσηνίας, λίγο πριν την έναρξη της Επανάστασης του 1821 και την κατάληψη της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου.. Επίσης ερευνήσαμε και για την προκήρυξη που εστάλη από την «Σκάλα»,προς τους κατοίκους της Τριφυλλίας και της Αρκαδίας, από τον Θ. Κολοκοτρώνη και τον Παπαφλέσσα.
Το αποτέλεσμα της μικρής αυτής έρευνας είχε σαν αποτέλεσμα να αναδειχθεί η σημαντική προσφορά των κατοίκων αυτής της κοινότητας στον ένοπλο αγώνα κατά των Τούρκων. Ακόμα έγινε γνωστό , ότι εκτός από τον οπλαρχηγό Νικόλαο Σολιώτη που αναφέρεται στα σχολικά εγχειρίδια[2], ως ο πρώτος που άρχισε τις εχθροπραξίες έναντι των Τούρκων, και ο οπλαρχηγός Ιωάννης Καρακίτσος ,καταγόμενος από το χωριό Κατσαρού Μεσσηνίας , ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της Επανάστασης.
Ένα άλλο θέμα που έδειξε αυτή η έρευνα είναι ο «ανασκολοπισμός[3]» ως μέσο παραδειγματικής τιμωρίας των «Κλεφτών» ,από τους Τούρκους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα. Αυτό έχουμε σκοπό να το ερευνήσουμε περισσότερο μέσα από τη βιβλιογραφία γιατί ως γνωστόν με θάνατο «δι’ ανασκολοπισμού» [4]θανατώθηκε και ο εθνικός μας ήρωας «Αθανάσιος Διάκος» κατόπιν απόφασης του Ομέρ Βρυώνη και του Κιοσέ Μεχμέτ.
Τέλος αυτή η έρευνα μάς προβλημάτισε και μας έδωσε τα κίνητρα για να «αποδείξουμε» την αλήθεια, σχετικά με το αν η προκήρυξη των επαναστατημένων Ελλήνων εστάλη προς τους κατοίκους της «Αρκαδιάς» ή προς τους κατοίκους της «Αρκαδίας».
Έτσι μελετώντας τις πηγές και αντιπαραβάλλοντας τα στοιχεία, καταλήξαμε, στα παρακάτω συμπεράσματα, χωρίς να διεκδικούμε το αλάθητο γιατί πάντα στην ιστορική έρευνα ενυπάρχει το στοιχείο της υποκειμενικότητας.

Το χωριό «Σκάλα» του Νομού Μεσσηνίας που σήμερα ανήκει στο Δήμο Μελιγαλά υπήρξε κεφαλοχώρι και έδρα του Δήμου Οιχαλίας. Είναι γνωστό από το 1690 και ανήκε στην επαρχία Ανδρούσης. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και ειδικότερα στα χρόνια της επανάστασης ανήκε στην επαρχία Εμπλακίων και εκατοικείτο από 50 οικογένειες. Οι κάτοικοι του χωριού χρησιμοποιήθηκαν από το Θ .Κολοκοτρώνη και τον Αρχιμανδρίτη Γρ. Δικαίον ή Παπαφλέσσα, για να μεταφέρουν [5]την επαναστατική προκήρυξη της επανάστασης του 1821, στο λαό της Τριφυλλίας και της Αρκαδίας.
Η προκήρυξη[6] παρατίθεται στη συνέχεια στην αρχική της μορφή χωρίς καμία παρέμβαση.
« Αδελφοί κάτοικοι της Αρκαδίας!
Η ώρα έφτασε, το στάδιο της δόξης και της ελευθερίας ηνοίχθη. τα πάντα ιδικά μας και ο θεός του παντός μεθ’ ημών έσεται. μη πτοηθήται ει το παραμικρόν. Σείς είσθε ατρόμητοι και των προγόνων μας απόγονοι. γενικώς οπλισθήτε με ανοιχτά μπαϊράκια και τρέξατε εναντίον των εχθρών της πίστεως της πατρίδος. Εντός ολίγων ημερών φθάνομεν και ημείς με 10.000 στρατεύματα . Σεις σφαλίσατε τους Αρκαδίους Τούρκους και μίαν ώραν αρχήτερα ως λέοντες να τους ξεσχίσετε και να τους στείλετε στα Τάρταρα του Άδου. μην καταδεχθήτε να σας κατηγορήση ο κόσμος και η ιστορία. αλλά να ν’ αποθανατίσετε τα ονόματά σας και να διαμείνετε αιωνίως εις την αθάνατον δόξαν και σας ευχώμεθα υγείαν και ανδρείαν συνηνωμένα με την ομόνοιαν και την πειθαρχίαν, τας δε πράξεις σας να μας γράψετε με πρώτον προς οδηγίαν και ησυχίαν μας.
Εν Σκάλα, 23 Μαρτίου 1821. Πρώτον έτος της ελευθερίας.
Θ. ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ
Αρχ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΔΙΚΑΙΟΣ»

Το περιστατικό που θα αναφέρουμε στη συνέχεια έχει τις ρίζες του στο έτος 1806, έτος που εκδιώχθηκαν οι κλέφτες από την Πελλοπόνησο ,ανάμεσά τους και ο Θ. Κολοκοτρώνης.
H στρατιά του Κεχαγιάμπεη, σταλμένη από την « Υψηλή Πύλη», κατέφτασε στο χωριό Σκάλα με 2000 άντρες και πολλά φορτία με παλούκια βαμμένα κόκκινα (ερυθρούς σκόλοπας) . Ο Κεχαγιάμπεης στη θέση « Παλουκόραχη» ανασκολόπισε πολλούς προύχοντες της περιφέρειας και πολλούς «κλέφτες». Ανάμεσα στους νεκρούς-ανασκολοπισμένους ήταν και ο αρχικλέφτης Παναγιώτης Καρακίτσος καταγόμενος από του Κατσαρού. Το μαρτυρικό θάνατο του Παναγιώτη Καρακίτσου παρακολούθησε ο έφηβος τότε γιος του, Ιωάννης Καρακίτσος, ο οποίος ορκίστηκε μπροστά στον πατέρα του ότι θα πάρει εκδίκηση.
Η εκδίκηση του Ιωάννη Καρακίτσου ήρθε 15 χρόνια αργότερα στις 22 Μαρτίου του 1821 , μια ημέρα πριν την κατάληψη της Καλαμάτας από τον Κολοκοτρώνη , τον Παπαφλέσσα και τους άλλους οπλαρχηγούς.
Το περιστατικό συνέβη στη θέση «Γούρνα» ανάμεσα στα χωριά Σκάλα και Κατσαρού στο δρόμο προς την Τρίπολη. Εκεί ο Ιωάννης Καρακίτσος μαζί με τον φίλο του Δημήτρη Ντρούλια, παρακολουθώντας από την « Παλουκόραχη», έστησαν ενέδρα και συνέλαβαν τον Τούρκο ταχυδρόμο που κουβαλούσε μαζί του και δεύτερο άλογο, κατ’ άλλους είχε και δυο συνοδούς. Είχαν λάβει μήνυμα ότι από εκεί θα περνούσε ο Τούρκος ταχυδρόμος από την Τρίπολη, με διαταγή προς τους Τούρκους της Ανδρούσας ή (της Καλαμάτας) για τη σύλληψη ομήρων και τη σφαγή των προκρίτων.
Ο ταχυδρόμος συνελήφθη και οδηγήθηκε στον κοτζαμπάση της Σκάλας , Θεόδωρο Πουλόπουλο για ανάκριση. Εκεί λέγεται ότι ο κοτζαμπάσης Θ. Πουλόπουλος φώναξε από το μπαλκόνι του στον οπλαρχηγό Ι. Καρακίτσο. « Μη σκοτώνεις της Σουλτάνας το παιδί και μου κλείσεις το σπίτι». Ο Ι. Καρακίτσος όμως διψασμένος για εκδίκηση από το θάνατο του πατέρα του το 1806, σήκωσε το γιαταγάνι και με μια σπαθιά τού πήρε το κεφάλι. Τότε μέσα στο φέσι του Τούρκου βρέθηκε το μήνυμα του Κιαμήλ Μπέη.
Κατ’ άλλη εκδοχή ο Τούρκος ταχυδρόμος δεν σκοτώθηκε στη Σκάλα έξω από το σπίτι του Θ. Πουλόπουλου αλλά μεταφέρθηκε στην Μονή Γαρδικίου και παραδόθηκε στους αρχηγούς της Επανάστασης, Θ. Κολοκοτρώνη, Μαρίμηρον, Παπαφλέσσα, Αναγνωσταρά, Νικηταρά και άλλους οπλαρχηγούς. Εκεί, κατόπιν πίεσης φανέρωσε το μήνυμα στους επαναστατημένους και αποκεφαλίστηκε στη συνέχεια.
Τελικά δεν έχει πολύ μεγάλη σημασία που και πως σκοτώθηκε ο Τούρκος ταχυδρόμος. Αυτό που πρωτεύει σήμερα και πρέπει να γίνει μέλημα όλων μας, είναι η έρευνα, η μελέτη της τοπικής μας ιστορίας και ο συσχετισμός της με τη γενική , ευρωπαϊκή και παγκόσμια.
Η παγκοσμιοποίηση και η πολυπολιτισμικότητα είναι πλέον μια πάγια κατάσταση στις οικονομικά εύρωστες χώρες , ανάμεσά τους και η Ελλάδα, και κινδυνεύουμε να ξεχάσουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά. Ζούμε σε μια κοινωνία πολιτισμικής ισοπέδωσης που όλες μας οι δραστηριότητες εξαρτώνται και κατευθύνονται από διεθνή κέντρα αποφάσεων που έχουν κυρίως οικονομική βάση.
Η γνώση της τοπικής ιστορίας, θα μας βοηθήσει ν’ ανακαλύψουμε την ιδιαίτερη πολιτιστική μας ταυτότητα και να αποκτήσουμε αντικειμενική ιστορική συνείδηση. Η γνώση του παρελθόντος θα δώσει σε μας και στις επόμενες γενιές τα εφόδια για ένα καλύτερο μέλλον.





ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΕΡΕΥΝΑ

Τα θέματα που προέκυψαν και πρέπει να διερευνηθούν περαιτέρω είναι πολλά.
Υπάρχει προφορική παράδοση ότι ο τόπος μαρτυρίου-παλουκώματος, δεν είναι ο συγκεκριμένος λόφος, ο επονομαζόμενος « Ανεμόμυλος» , αλλά διπλανός λόφος που ανήκει σε κάποιον με το επώνυμο Παλουκάκης.
Άλλο θέμα που μας δημιούργησε σύγχυση, είναι, αν ο ταχυδρόμος που μετέφερε το μήνυμα, πήγαινε προς την Τρίπολη, την Καλαμάτα ή την Ανδρούσα.
Το μεγαλύτερο θέμα όμως, που έρχεται σε σύγκρουση με την άποψη πολλών, είναι, αν η προκήρυξη του Κολοκοτρώνη εστάλη προς τους κατοίκους της «Αρκαδίας» ή προς τους κατοίκους της «Αρκαδιάς[7]». Αυτό δημιουργεί ερωτηματικά γιατί , αν η προκήρυξη έγραφε « Αρκαδιάς», τότε εστάλη προς τους κατοίκους της Τριφυλλίας. Αντίθετα, αν έγραφε «Αρκαδίας», τότε εστάλη προς τους κατοίκους της Αρκαδίας.
Εμείς όμως έχουμε την άποψη ότι η προκήρυξη έγραφε « Αρκαδίας», όχι μόνο γιατί έτσι το έγραψε ο Σπύρος Μελάς, αλλά και γιατί ο όρος «Αρκαδία» είναι γενικότερος όρος και περιλαμβάνει μέσα και τους κατοίκους της Αρκαδιάς-Κυπαρισσίας. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κάτοικοι της Κυπαρισσίας θεωρούνται και αυτοί Αρκάδες γιατί μετοίκησαν από τα ορεινά μέρη της Αρκαδίας στα πεδινά.
Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης κατά την αποστολή του στη Μεσσηνία για να αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ, στα απομνημονεύματά του, αναφέρει πολλές φορές τη λέξη Αρκαδιά[8] και τους κατοίκους της Αρκάδιους.
Επίσης ο Κολοκοτρώνης στα δικά του απομνημονεύματα αναφέρει τους όρους « παλαιάν Αρκαδία»[9], εννοώντας τους κατοίκους του νομού Αρκαδίας και « Αρκαδινοί της θαλάσσης» εννοώντας τους κατοίκους της Κυπαρισσίας.

Κοτσινονός Σπύρος
Δάσκαλος Ειδικής αγωγής - Κοινωνιολόγος
spkotsinonos@in. gr



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


q Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη.

q Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη.

q Διδακτική της Ιστορίας. « Γρηγόριος Λεοντσίνης» Αθήνα 1996.

q « Μεσσηνιακά» 1968, Μίμη Φερέτου, εκ. Αριστομένης, Αθήνα 1968.

q Εφημερίδα « Σημαία» Τρίτη 24 Μαρτίου 1931.

q Εφημερίδα « Θάρρος» Τρίτη 30 Μαρτίου 1937.

q Βιβλίο για το δάσκαλο. Ιστορία της Ε΄ τάξης του Δημοτικού.

q Εγκυκλοπαίδεια «Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα».

q ΝΕΩΤΕΡΟΝ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ «ΗΛΙΟΥ»(1930)

q ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗ (1927)

q Θ. ΑΝΘΟΓΑΛΙΔΟΥ. «Κοινωνιολογικές μελέτες. Οι κλασικοί της Κοινωνιολογίας».

q ΗΛΙΑΣ ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ. « Στρατηγικές Διδασκαλίας» Εκδόσεις GUTENBERG

q «Τα ματωμένα ράσα» «ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΑ»

q ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος. Εκδόσεις Ηρόδοτος.

q ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ « Παιδαγωγικό ινστιτούτο» Αθήνα 2002.



















[1] «Από Σαμπάζικα εκατεβήκαμεν εις το Μοναστήρι της Βελανιδιάς, και εστείλαμεν εις την Καλαμάτα να μας στείλη ψωμί και φουσέκια, και οι Καλαματιανοί εφοβούντο να μας στείλουν, ημείς εκινήσαμεν τότε να πάγωμεν μέσα είς την Καλαμάτα διά να κτυπήσωμεν τους Τούρκους, τότε οι προεστοί μας έφερον οι ίδιοι ζαερέ και μπαρουτόβολο και στουρνάρια εις τον Άγιον Ηλία πλησίον της Βαλανιδιάς από εκεί ετραβήξαμε την ημέρα και επήγαμεν εις το Τζεφεριμίνι ( σημερινή Βαλύρα). Μια ώρα μακρυά από εκεί οπού είμαστε ημείς , εις την Σκάλα ήλθε ο Κεχαγιάμπεης με 2000 Τούρκους με τα παλούκια. Το βράδυ επήγαμε εις το Αλιτούρι….)»
« Ήκουσαν τον πόλεμο τα στρατεύματα οπού ήσαν εις την Σκάλα και ήλθαν εις βοήθειαν των ιδικών των . Ημείς οπισωγυρίσαμεν και εκλεισθήκαμεν εις το χωριό Αλιτούρι, και επολεμήσαμεν όλην την ημέραν , και το βράδυ ετραβήξαμε τα σπαθιά και επήγαμε κατά της Αρκαδιάς τα χωριά…..»
« Ο Κεχαγιάς άρχισε να παλουκώνη τους Χριστιανούς ( γιατάκηδες) , δια να δώση φόβον εις τον κόσμον…..» ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος. Εκδόσεις Ηρόδοτος.

[2] « Οπλαρχηγός από το χωριό Σόλοι των Καλαβρύτων, απ΄ όπου πήρε και το επώνυμό του. Στις 18 Μαρτίου του 1821 παρακινημένος από τον Παπαφλέσσα έστησε ενέδρα στη θέση Πόρτες κοντά στο χωριό Αγρίδι και σκότωσε τρείς Τούρκους εισπράκτορες φόρων, που έρχονταν από την Τριπολιτσά για να δημιουργήσει έτσι τετελεσμένα γεγονότα και να πραγματοποιηθεί έτσι η έναρξη της Επανάστασης».
Εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα».
[3] Ο ανασκολοπισμός ήταν η πιο σκληρή τιμωρία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και γι’ αυτό επιβαλλόταν σε φοβερούς εγκληματίες. Όπως περιγράφει ο Μέριον, έδεναν έναν κατάδικο μπρούμυτα σε ένα βαρύ σαμάρι και, για να διευκολύνουν την είσοδο του παλουκιού, έκαναν στον πρωκτό του καταδικασμένου μια μεγάλη τομή με ξυράφι. Έπειτα του έχωναν το τεράστιο ξύλινο παλούκι, το οποίο δεν ήταν ιδιαίτερα αιχμηρό στην άκρη, και το χτυπούσαν πολλές φορές με ένα μεγάλο ξύλινο σφυρί, μέχρι να βγει από κάποιο σημείο του σώματος ψηλά. Μερικές φορές έβγαινε από το λαιμό, σε αυτόν που είδε ο Άγγλος γιατρός βγήκε από το έκτο δεξιό πλευρό.
Έπειτα τον έλυναν από το σαμάρι και ενώ ο κατάδικος ήταν ακόμη ζωντανός, σήκωναν όρθιο τον πάσσαλο και τον κάρφωναν στο έδαφος.
Ο παλουκωμένος έμενε εκεί σαν τσίχλα που την έχουν περάσει στη σούβλα και πέθαινε αργά -αργά, ενώ ο κόσμος παρατηρούσε».
Μια σταγόνα ιστορία» « ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ» εκδόσεις «Πατάκη».
[4] «Και τότε αποφασίστηκε η ατιμωτική ποινή του παλουκώματος. Κι όπως έδωσαν το σταυρό του μαρτυρίου στον Ιησού, δώσανε και στον Διάκο να κρατεί τον πάσσαλο».
«Τα ματωμένα ράσα» «ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΑ» σελ. 299
[5] Τας 24 τον Μάρτη 1821 εφθάσαμε εις ένα χωριό της Μεσσηνίας, Σκάλα λεγόμενον, που είναι καμμιά πενηνταριά οικογένειες. Όσοι άνδρες ήτον, τους έστειλα πεζοδρόμους, τους έλεγα: « Σύρτε στα κάστρα, πολιορκήσετε, και σας προφθάνω με 3000» - στρατήγημα. Την αυγήν εξημέρωσε εις ταις 25, Ευαγγελισμού. Έμαθαν εις το Λεοντάρι ότι εβγήκα με τόσαις χιλιάδες Μανιάταις, παίρνουν τα ζώα των ραγιάδων και ανεχώρησαν δια την Τριπολιτσά. Κινώντας από την Σκάλα, έρηξα καμμιά χιλιάδα τουφέκια, τρεις μπαταριαίς δια να τα ακούση ο κόσμος να σηκωθή κατά παραγγελίαν. Ακούοντες οι Γαραντζαίοι τα τουφέκια, εσκότωσαν τους Κεχαγιάδες».
« ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ» σελ. 85
[6] «Τα ματωμένα ράσα» «ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΑ» σελ. 81
[7] Αρκαδιά, η παλαιότερη ονομασία της Κυπαρισσίας. « Μετά την καθιέρωση της θεματικής οργάνωσης στη διοίκηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την εκκλησιαστική υπαγωγή στο πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, παρουσιάζεται σημαντική ακμή στην οικονομική ζωή της Πελοποννήσου, στην οποία συμμετείχε και η Κυπαρισσία, η οποία ονομαζόταν Αρκαδιά, από την εγκατάσταση σ’ αυτήν πολλών Αρκάδων».
Εγκυκλοπαίδεια « Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα».
[8] Αφού ήμουνε εις την Αρκαδιά, άκουγα τον πρόβοδον των Αράπηδων, ντρεπόμουν να καθίσω με τις γυναίκες, με τρακόσιους άντρες διαλεχτούς οπούχα. Το λέγω του διοικητή της Αρκαδιάς……»
« Στέλνω έναν τεσκερέ και μαζώνονται Αρκάδιοι περίτου από χίλιοι εξακόσοι άνθρωποι……»
« Αφού ετοίμαζα αυτά, έρχεται ο Δεσπότης της Αρκαδιάς…….»
Απομνημονεύματα « Μακρυγιάννη» σελ. 232.
[9] « οι Καλαματιανοί εκατάφεραν τον Μπέη να πάμε εις την Κορώνη δια να μην βάλουν σπαθί οι Τούρκοι εις τους Χριστιανούς. Εγώ δεν εστρέχτηκα , είπα να πάμε εις την παλαιάν Αρκαδίαν, εις το κέντρο…….»
« την ίδια ημέρα οι Αρκαδινοί (της θαλάσσης) συνάζονται ολίγοι, και ο Πρωτοσύγγελος και άλλοι παρακινούν τους Τούρκους να τραβηχθούν στα κάστρα,……»
Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη σελ. 278,279.